Gia Phả Họ HÀ-DUYÊN

VINH DANH

  Các liệt sĩ trong các cuộc kháng chiến, giải phóng đất nước.
( Ở đây, tôi liệt kê theo phần Thế Hệ của cụ Hà Duyên Hiếu)

       1. Hà Duyên Hản, (Đời 16, C1/P4. Sinh năm ... Con ông Hà Duyên Vợn). Liệt sĩ chống Pháp. Hy sinh tại ... ngày 5 tháng 1 năm 1952. Mộ tại ....

2. Hà Duyên Tuyên, (Đời 15, C1/P1. Sinh năm ... Con ông Hà Duyên Chinh). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại Quảng Trị năm 1968. Mộ tại ....
3. Hà Duyên Đoàn, (Đời 16, C1/P2. Sinh năm 1948. Con ông Hà Duyên Sính). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại huyện Hoài Nhơn (Bình Định) năm 1972. Mộ tại Nghĩa trang huyện Hoài Nhơn (Bình Định).
4. Hà Duyên Thắng, (Đời 16, C1/P2. Sinh năm 1956. Con ông Hà Duyên Sính). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại xã An Phong (huyện Hoài Nhơn, Bình Định) năm 1974. Mộ tại xã An Phong (Hoài Nhơn, Bình Định).
5. Hà Duyên Phiếu, (Đời 16, C1/P4. Sinh năm ... Con ông Hà Duyên Ưởng). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... năm 1972. Mộ tại ...
6. Hà Duyên Tịch, (Đời 16, C1/P4. Sinh năm ... Con ông Hà Duyên Khả). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... năm 1968. Mộ tại ....
7. Hà Duyên Dong, (Đời 16, C1/P4. Sinh năm 1925. Con ông Hà Duyên Kiển). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... ngày 28 tháng 4 năm 1967. Mộ tại ....
8. Hà Duyên Hoa, (Đời 17, C2/P2. Sinh năm 19... Con ông Hà Duyên Quớn). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... ngày ... tháng ... năm 1969. Mộ tại ....
9. Hà Duyên Kế, (Đời 17, C2/P2. Sinh năm 19... Con ông Hà Duyên Nế). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... ngày ... tháng ... năm 1971. Mộ tại ....
10. Hà Duyên Cà, (Đời 16, C2/P3. Sinh năm 19... Con ông Hà Duyên Thử). Liệt sĩ chống Pháp. Hy sinh tại ... ngày ... tháng ... năm 1949. Mộ tại ....
11. Hà Duyên Nga, (Đời 17, C2/P3. Sinh năm 19... Con ông Hà Duyên Cà). Liệt sĩ chống Pháp. Hy sinh tại ... ngày ... tháng ... năm 19.... Mộ tại ....
12. Hà Duyên Bình, (Đời 15, C2/P4. Sinh năm 19... Con ông Hà Duyên Hiển). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... ngày ... tháng ... năm 19.... Mộ tại ....
13. Hà Duyên Liên, (Đời 16, C2/P4. Sinh năm 19... Con ông Hà Duyên Cánh). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... ngày ... tháng ... năm 19.... Mộ tại ....
14. Hà Duyên Nhung, (Đời 16, C2/P4. Sinh năm 19... Con ông Hà Duyên Khánh). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại ... ngày ... tháng ... năm 19.... Mộ tại ....
15. Hà Duyên Canh (Đ18,C2/P1, sinh năm 1948. Con ông Hà Duyên Miễn). Liệt sĩ chống Mỹ. Hy sinh tại chiến trường Trị Thiên - Huế. Mộ tại Cồn Biết.

[về đầu trang]

Những người tham gia khởi nghĩa 1945 và kháng chiến chống Pháp.
( Ở đây, tôi HDM, chỉ nêu những trường hợp tôi biết, chủ yếu ở C1/P2)
1. Ông Hà Duyên Đạt. Sinh năm 1889. Mất ngày 26 tháng 3 năm 1960. thọ 72 tuổi. (Thuộc Chi trưởng, Phái thứ Hai, Đời thứ 15. Con ông Hà Duyên Đạo (húy Tương). Ông giỏi chữ nho, làm nghề dạy học và bốc thuốc đông y. Ông tham gia cách mạng rất sớm. Từ năm 1927 đã tham gia Tân Việt Cách mạng Đảng (tiền thân của Đông dương Cộng sản Đảng ở Miền Trung Việt Nam). Khi 3 tổ chức cộng sản ở 3 miền hợp nhất và thành lập ra đảng Cộng sản Đông dương năm 1930, ông là Tỉnh Ủy viên Tỉnh đảng bộ Thanh Hóa. Năm 1931, ông bị giặc Pháp bắt giam, bị kết án 9 năm tù và bị đày đi giam ở Lao Bảo (thuộc tỉnh Quảng Trị ngày nay). Năm 1936, ông được ân xá nhờ chính phủ đảng Xã hội dân chủ lên cầm quyền ở Pháp. Sau khi ra tù, ông tham gia hoạt động ở Mặt trận Liên Việt, sau đó là Mặt trận Việt Minh và Mặt trận Tổ quốc của tỉnh Thanh Hóa. Ông được truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhất năm 1962. Tên ông được nêu trong nhiều tài liệu, sách báo lịch sử về phong trào cách mạng của tỉnh Thanh hóa.
(Theo ghi chép của ông Hà Duyên Kháng) : Ô. Duyên Đạt: Sinh: 1889. Mất: tháng 3 năm 1960, thọ 72 tuổi. Năm 26 tuổi, thi nho, vào tam trường. Năm 1921: làm trợ giáo tổng Phú Hà. Năm 1924: Được tặng bằng Cửu phẩm văn giai, nên dân làng gọi là ông Cửu Đạt. Năm 1927: là người đầu tiên trong làng cùng cụ Hà Duyên Thu tham gia Tân Việt Cách Mạng Đảng. Năm 1930 gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam. Tháng 4 năm 1931, bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương lâm thời của Đảng Cộng sản. Tháng 6 năm 1931, bị thực dân Pháp bắt giam, kết án 9 năm tù khổ sai và bị đày đi Lao Bảo. Năm 1936 được ra tù, cùng cụ Hà Duyên Thu hoạt động trong Hội Tương tế Ái hữu. Cụ có đôi câu đối: Độc lập giang biên bình đẳng trụ, Quãng khai hạng lý tự do môn. Với ngụ ý tuyên truyền cho bình đẳng độc lập tự do. Trong thời gian 1929-1930, cụ Duyên Đạt có dạy học ở Yên Lãng.
2. Ông Hà Duyên Thu: Sinh: 1891. Mất: 15 tháng 8 năm Ất Dậu, tức 20-9-1945, thọ 54 tuổi. Mộ táng Cồn Biết. Vợ cả: Mai Thị Kỳ, mất 15 tháng 5 âm lịch. Vợ kế: Trịnh Thị Ấp, sinh năm 1890, mất 15 tháng 1 năm Kỷ Dậu, tức 23-12-1969, thọ 79 tuổi. Bà cả sinh 1 con trai là Hà Duyên Kỷ, đến tuổi thành niên 18 tuổi thì mất (17-12 Âm lịch). Bà kế sinh được 5 con: 3 trai 2 gái . Ông Thu tên thường gọi là cố Hào Kỷ, nhà nghèo. Là người có học trong làng, giỏi Hán văn và làm nghề dạy học, thày thuốc, chữa bệnh cho dân, có uy tín trong vùng. Ông tham gia các hoạt động đấu tranh cách mạng của Đảng trong thời kỳ tiền khởi nghĩa, như tổ chức Tân Việt.
3. Ông Hà Duyên Tuyển. Sinh năm 1920. (Thuộc Chi trưởng, Phái thứ Hai, Đời thứ 16. Con ông Hà Duyên Đạt). Đảng viên Đảng Cộng sản Đông dương từ năm ... Tham gia đoàn quân khởi nghĩa chiếm tỉnh lị Thanh Hóa trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Làm nghề dạy học. Được tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhì, năm 1962.
4. Ông Hà Duyên Kính. Sinh năm 1924, mất ngày 10 tháng 11 năm 1986. (Thuộc Chi trưởng, Phái thứ Hai, Đời thứ 16. Con ông Hà Duyên Đạt). Từng tham gia Khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945. Làm nghề dạy học. Được tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhì, năm 1962.
5. Ông Hà Duyên Sính. Sinh năm 1926. (Thuộc Chi trưởng, Phái thứ Hai, Đời thứ 16. Con ông Hà Duyên Đạt). Tham gia Kháng chiến chống Pháp. Là y sỹ trong quân đội. Được tặng Huân chương kháng chiến hạng Ba.
6. Bà Hà Thị Minh.(Thuộc Chi trưởng, Phái thứ Hai, Đời thứ 16. Con ông Hà Duyên Đạt). Sinh năm 1929, mất năm 2005. (Thuộc Chi trưởng, Phái thứ Hai, Đời thứ 16. Con ông Hà Duyên Đạt). Bộ đội, tham gia Kháng chiến chống Pháp. Huân chương Kháng chiến hạng hai.
7. Ông Hà Duyên Cương, (Đ16, C1/P3), tham gia cách mạng tiền khởi nghĩa, tham gia cướp chính quyền ở Thanh Hóa trong khởi nghĩa 1945. Năm 1947 tham gia quân đội, phục viên năm 1952, về tham gia chính quyền xã Minh Nghĩa (gồm các xã Xuân Minh, Xuân Lập, Xuân Lai). Năm 1953, khi chia xã, về làm Phó Chủ tịch xã Xuân Lai. Khi xây dựng Hợp tác xã nông nghiệp, chuyển sang công tác ở Hợp tác xã. Tháng 5-1965, tái ngũ, là chính trị viên tiểu đoàn, dẫn quân vào chiến trường B. Năm 1975, về hưu. Huân chương Kháng chiến các loại.
8. Ông Hà Duyên Kháng, (Đ16, C1/P3), tham gia Thiếu nhi cứu quốc thời kỳ Khởi nghĩa. Tham gia chính quyền xóm, xã, hợp tác xã. Nhiều năm là cán bộ chủ chốt của xã (như bí thư, chủ nhiệm). nguyên huyện ủy viên Đảng bộ Thọ Xuân. Huân chương Kháng chiến hạng hai.
9. Ông Hà Duyên Nế, (Đ16,C2/P1. Sinh năm 1923). Học Trường Lục quân Trần Quốc Tuấn ở Thanh Hóa năm 1948-1950. Nhập ngũ, vào sư đoàn 320 địch hậu. Chiến đấu đến năm 1953 bị thương, ra Bắc, chuyển sang nghành Giáo dục, và dạy học cho đến năm 1957 thì chuyển đi học đông y năm 1958. Tốt nghiệp ra trường hành nghề bốc thuốc. Hiện nay là Chi hội trưởng Đông y xã Xuân Lai, trưởng Phòng chẩn trị Đông y xã Xuân Lai. Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Giải phóng hạng Ba. Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng.
10. ....
11. ....
[về đầu trang]

Những người tham gia kháng chiến chống Mỹ.
1. ....
2. ....
3. ....

[về đầu trang]

Những người đỗ đạt, có bằng cấp từ cao đẳng trở lên.
( Ở đây, tôi HDM, chỉ nêu những trường hợp tôi biết, chủ yếu ở C1/P2)
1. Hà Duyên Cam. Sinh năm 1935. Trưởng Họ. (Đời thứ 16, C1/P1. Con ông Hà Duyên Ân). Phó Tiến sĩ Y khoa. Tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội. Bảo vệ luận văn phó tiến sĩ tại nước Cộng hòa Ba Lan. Nguyên phó Giám đốc bệnh viện tỉnh Thanh Hóa.
2. Hà Duyên Minh. Sinh năm 1949. (Đời thứ 16, C1/P2. Con ông Hà Duyên Đạt). Trung tá, Phó Tiến sĩ khoa học kỹ thuật. Năm 1967 được cử đi học đại học quân sự ở Liên Xô cũ. Tốt nghiệp năm 1973. Về công tác tại Học viện Kỹ thuật Quân sự, là giảng viên khoa Vô tuyến. Bảo vệ luận văn phó tiến sĩ tại nước Cộng hòa Ba Lan năm 1991. Huân chương Chiến sĩ Vẻ vang hạng nhất, nhì, ba. Kỷ niệm chương 30 năm tuổi Đảng.
3. Hà Duyên Châu. Sinh năm 1949. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Kính). Phó Tiến sĩ khoa học kỹ thuật. Năm 1966 được cử đi học đại học ở Rumani. Tốt nghiệp năm 1972. Về công tác tại Viện Khoa học Việt Nam. Bảo vệ luận văn phó tiến sĩ năm 1990. Phó Giáo sư, nguyên viện trưởng Viện Vật Lý Địa cầu thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
4. Hà Thị Hiền. Sinh năm 1951. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Kính). Phó Tiến sĩ Y khoa. Tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội năm 1974. Là giảng viên Đại học Y Thái Bình. Bảo vệ luận văn phó tiến sĩ tại nước Cộng hòa Bungari năm 1991. Nguyên giám đốc Bảo hiểm Y tế dầu khí Việt Nam, phó giám đốc Bảo hiểm Xã hội thành phố Hồ Chí Minh.
5. Hà Duyên Tư. Sinh năm 1952. (Đời thứ 16, C1/P4. Con ông Hà Duyên Khoái). Phó Tiến sĩ khoa học kỹ thuật. Tốt nghiệp đại học Bách khoa Hà Nội năm 19.... Công tác tại Đại học Bách khoa Hà Nội. Bảo vệ luận văn phó tiến sĩ tại ... năm 19...Hiện nay là Phó Giáo sư, Hiệu phó Đại học Bách khoa Hà Nội.
6. Hà Thị Hồng. Sinh năm 1948. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Tuyển). Tốt nghiệp Đại học Dược Hà Nội năm 1972.
7. Hà Duyên Sơn. Sinh năm 1953. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Tuyển). Tốt nghiệp Đại học Sư phạm Vinh năm 19.... Hiện nay là hiệu trưởng trường Phổ thông Trung học Lê Lai, huyện Thọ Xuân.
8. Hà Thị Hợp. Sinh năm 1972. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Kính). Tốt nghiệp Đại học Anh văn năm 1998. Hiện nay đang công tác tại Công ty cổ phần Kinh doanh Khí hóa lỏng Miền nam.
9. Hà Thị Hường. Sinh năm 1975. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Kính). Tốt nghiệp Đại học Mỏ Địa Chất năm 1999.Tốt nghiệp Thạc sĩ, chuyên nghành Địa chất Dầu khí, tại Chiang-mai, Thái Lan (năm 2006).
10. Hà Duyên Lợi. Sinh năm 1961, (Đ17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Sính). Tốt nghiệp Trường Cao đẳng Y Thanh Hóa năm 1986. Hiện công tác tại Trạm Y tế xã Xuân Lai.
11. Hà Thị Vân. Sinh năm 1985. (Đ18, C1/P2. Con ông Hà Duyên Lợi). Tốt nghiệp Đại học Hồng Đức, Khoa Sinh học.
12. Hà Duyên Quân. Sinh năm 1967 (Đ17,C1/P2, Con ông Hà Duyên Tý). Tốt nghiệp Học viện Ngân hàng (Hà Nội) năm 2008.
13. Hà Duyên Hưng. Sinh năm 1974 (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Tý). Tốt nghiệp trường Đại học An ninh Nhân dân (Hà Nội) năm 19....

14. Hà Thị Thanh. Sinh năm 1977 (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Tý). Tốt nghiệp Đại học Cảnh sát (Hà Nội) năm 2000.

15. Hà Duyên Quang. Sinh năm 197... (Đ17, C1/P2). Con ông Hà Duyên Tửu). Tốt nghiệp Trường Lục quân. Thiếu tá quân đội. Hiện công tác tại huyện đội ...., tỉnh Bình Phước.
16. Hà Duyên Ngọc. Sinh năm 1978. (Đ17, C1/P2). Con ông Hà Duyên Tửu). Tốt nghiệp Cao đẳng Sư phạm Hồng Đức năm 2002.
17. Hà Thị Huệ Chi. Sinh năm 1978. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Minh). Tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân Vacsava và Đại học Bách khoa Vacsava, Ba Lan, năm 2004.
18. Hà Thị Vân Anh. Sinh năm 1984. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Minh). Tốt nghiệp trường Kinh tế (khoa Tiếng Anh) mang tên Kozminski, Vacsava, Ba Lan, năm 2008.
19. Hà Duyên Trường. Sinh năm 1982. (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Quý). Tốt nghiệp Học viện Kỹ thuật Quân sự Hà Nội năm 2007.
20. Hà Thị Giang. Sinh năm 198... (Đời thứ 17, C1/P2. Con ông Hà Duyên Quý). Tốt nghiệp .... năm ....
21. Hà Duyên Nam. Sinh năm 1978. (Đời thứ 18, C1/P2. Con ông Hà Duyên Sơn). Tốt nghiệp Đại học Vinh năm 2001. Bảo vệ Thạc sĩ Toán năm 2006. Hiện công tác tại Huyện ủy Thọ Xuân.
22. Hà Duyên Trung. Sinh năm 1980. (Đời thứ 18, C1/P2. Con ông Hà Duyên Sơn). Tốt nghiệp Đại học Bách khoa năm 2003. Bảo vệ Thạc sĩ (năm 2006) và Tiến sĩ (năm 2009) tại Thái Lan, chuyên ngành Điện tử viễn thông.
23. Hà Duyên Lưu (Đ16, C1/P1, con ông Hà Duyên Nhung). Sinh năm 1925. Mất năm 2001. Bác sĩ. Huân chương …
24. Hà Duyên Lục (Đ17, C1/P1, con ông Hà Duyên Lưu). Sinh năm 1961. Tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội năm 1983. Hiện đang là Trưởng phòng nông nghiệp huyện Thiệu Yên, Thanh Hóa.
25. Hà Duyên Long (Đ16, C1/P1, con ông Hà Duyên Sước). Sinh năm 1935. Quân đội.
26. Hà Duyên Bưu (Đ15, C1/P1, con ông Hà Duyên Nhung). Sinh năm 1941. Tốt nghiệp trường Cao đẳng kỹ thuật chế tạo cơ khí Bắc Thái năm 1970.
27. Hà Duyên Tuân (Đ16, C1/P1, con ông Hà Duyên Bưu). Sinh năm 1987. Tốt nghiệp trường Cao đẳng Bách khoa Hà Nội năm 2009.
28. Hà Duyên Càng (Đ16, C1/P2), con ông Hà Duyên Xiên). Sinh năm 1930. Tốt nghiệp Đại học Y Thái Bình. Bác sĩ , Giám đốc Bệnh viện Thọ Xuân, hiện nay đã nghỉ hưu.
29. Hà Duyên Bích (Đ16, C1/P2), con ông Hà Duyên Thiệu. Tốt nghiệp năm 1964 Trường Trung cấp Y, bộ Y tế, Hà Nội. Năm 1977-1979, tốt nghiệp lớp lương y thừa kế, Viện Đông y Trung ương Bộ Y tế. Nguyên Phó chủ tịch Hội Đông y, tỉnh Thanh Hoá. Đã nghỉ hưu.
30. Hà Duyên Hùng (Đ16,C2/P3), con ông Hà Duyên Vy. Tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội năm ... Hiện nay đang công tác tại công ty DAEWOO-HANEL.
31. Hà Duyên Nga (Đ18, C2/P1, con ông Hà Duyên Cẩn). Sinh năm 1944. Tốt nghiệp khoa Chế tạo máy công nghiệp tại Trung Quốc, năm 1971?
32. Hà Duyên Hưng (Đ19, C2/P1, con ông Hà Duyên Nga). Sinh năm 1981. Tốt nghiệp Đại học Giao thông vận tải năm 19…
33. Hà Thị Nhật (Đ18, C2/P1, con ông Hà Duyên Cẩn). Sinh năm 1948. Tốt nghiệp Đại học Kinh tế Tài chính năm 1971.
34. Hà Duyên Liên (Đ17, C2/P1, con ông Hà Duyên Xích). Sinh năm 1940. Tốt nghiệp nghành Khí tượng Thủy văn thuộc Đại học … năm ….
35. Hà Thị Duyên (Đ18, C2/P1, con ông Hà Duyên Liên). Sinh năm 19 … Tốt nghiệp Đại học sư phạm Vinh. Hiện nay đang dạy học tại trường PTTH Thọ Xuân 4.
36. Hà Duyên Hoàng (Đ18, C2/P1, con ông Hà Duyên Liên). Sinh năm 1980. Tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội năm ….Hiện nay công tác tại Ủy ban Nhân dân huyện Thọ Xuân.
37. Hà Duyên Tùng (Đ18, C2/P1, con ông Hà Duyên Lý). Sinh năm 1973. Tốt nghiệp …Hiện nay đang công tác trong Quân đội.
38. Hà Duyên Hóa (Đ18, C2/P1, con ông Hà Duyên Lý). Sinh năm 1984. Tốt nghiệp … năm …. Hiện đang du học tại Pháp.
39. Hà Thị Lụa (Đ19, C2/P1, con ông Hà Duyên Tuấn). Sinh năm 1986. Tốt nghiệp Đại học sư phạm Vinh năm 2008.
40. Hà Duyên Ba (Đ17, C1/P2, con ông Hà Duyên Bích). Sinh năm 1970. Tốt nghiệp đại học Y Thái Bình. Hiện nay là Phó chủ nhiệm Khoa Nội, bệnh viện huyện Thọ Xuân.
41 . Hà Duyên Quy (Đ17, C1/P2, con ông Hà Duyên Bích). Sinh năm 1972. Tốt nghiệp Đại học Cảnh sát nhân dân. Thiếu tá. Hiện nay công tác tại Công an thành phố Thanh Hoá.
42 . Hà Duyên Năm (Đ17, C1/P2, con ông Hà Duyên Bích). Sinh năm 1975. Tốt nghiệp Học viện Hậu cần. Thạc sĩ kinh tế. Thiếu tá. Hiện nay là Trưởng ban tài chính, bộ Tham mưu, Tổng cục Hậu cần.

Bản danh sách những người có học vị, học hàm cao trong họ HÀ DUYÊN:
(Bản danh sách này được treo trong dịp Lễ Tế Tổ ngày 13-2-2011. Ảnh chụp do ông Hà Duyên Châu cung cấp)

PGS.TS HÀ DUYÊN CHÂU

NGƯỜI CON DÒNG HỌ HÀ DUYÊN

TRÊN MẢNH ĐẤT XUÂN LAI

_____________

Xã Xuân Lai, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, nằm bên cạnh dòng sông Chu hiền hòa với cảnh sông nước nên thơ. Trên mảnh đất ấy có một dòng họ đã cư ngụ hơn 600 năm - dòng họ Hà Duyên cùng với Từ đường dòng họ Hà Duyên đã được công nhận là di tích lịch sử tỉnh Thanh Hóa. Cũng trên mảnh đất ấy đã ghi dấu biết bao người con, góp tài góp sức cống hiến cho quê hương đất nước. Một trong những người con ấy phải kể đến là PGS.TS Hà Duyên Châu - ông nguyên là Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu, Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Truyền thống giáo dục gia đình

PGS.TS Hà Duyên Châu sinh ngày 1/2/1949 trong một gia đình có truyền thống hiếu học và truyền thống cách mạng. Ông nội ông, cụ Hà Duyên Đạt (1889-1960) một nhà cán bộ lão thành cách mạng. Từ năm 1927 cụ đã tham gia Tân Việt Cách mạng Đảng (tiền thân của Đông dương Cộng sản Đảng ở Miền Trung Việt Nam) rồi là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương lâm thời của Đảng Cộng sản (tỉnh Ủy viên) tỉnh Thanh Hóa.

Bố thân sinh ra ông, ông Hà Duyên Kính (1924-1986) từng tham gia khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, và bắt đầu dạy học từ 1947. Với thời gian gần 40 năm dạy học, ông đã đào tạo được nhiều thế hệ học sinh trong xã Xuân Lai cũng như các xã lân cận. Đặc biệt mẹ thân sinh ra ông, một bà mẹ rất mực đôn hậu, suốt đời tần tảo, yêu thương con cái bằng tất cả tình cảm của một người mẹ Việt Nam. Mặc dù mẹ mất từ khi ông còn rất nhỏ, nhưng tình cảm của mẹ dành cho ông và các em ông là rất thiêng liêng, không bao giờ có thể phai mờ.

Đại gia đình cụ Hà Duyên Đạt, vẫn luôn là một gia đình hiếu học. Trong số con cháu trong gia đình là 160 thành viên, thì 1 người là Phó Giáo sư, 6 là Tiến sĩ, 4 là Thạc sĩ, 54 là cử nhân hoặc kỹ sư, 9 người tốt nghiệp cao đẳng. Ngoài ra hiện có nhiều cháu chắt đang là sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng hoặc đang làm Thạc sĩ, Tiến sĩ trong hoặc ngoài nước.

Quê hương nghĩa nặng tình sâu

PGS.TS Hà Duyên Châu sinh trong gia đình có 9 anh chị em mà ông là con cả. Cả 9 anh chị em ông đều được bố mẹ nuôi nấng, dạy dỗ và đều đã tốt nghiệp đại học hoặc cao đẳng. Cũng như các em của mình, ông được sống trong sự đùm bọc của gia đình và người thân ở Xuân Lai từ nhỏ cho đến lúc trưởng thành, quê hương Xuân Lai chính là nơi đã nuôi dưỡng tâm hồn, cưu mang, giúp đỡ và giáo dục ông trong suốt khoảng thời gian đầu đời.

Có một điều mà ông cũng như các em ông luôn ghi nhớ trong suốt cuộc đời mình, đó là sự cưu mang của quê hương Xuân Lai và dòng họ Hà Duyên. Xuân Lai là vùng đất vô cùng thiêng liêng, vì nơi đây là nơi Đức Thủy Tổ Hà Duyên Thúc đã tìm đường đến xây dựng cơ nghiệp từ năm 1406. Hơn hai mươi thế hệ nối tiếp nhau, dòng họ Hà Duyên đã trải qua bao biến cố thăng trầm, kẻ đi xa, người lại ở gần. Mọi người dân trong dòng họ sống luôn nhớ về cội nguồn, gốc gác. Mỗi dịp cuối năm, tết đến xuân về, dù có bận việc đồng áng đến thế nào, mọi người ai cũng đến viếng mộ Tổ Tiên, ông bà thắp hương giữ trọn đạo hiếu.

Mảnh đất Xuân Lai chứa đựng tất cả những gì thân thương nhất, ngọt ngào, gần gũi nhất, gắn bó nhất với tuổi thơ của ông. Nơi ấy có dòng sông Chu thơ mộng nước chảy lững lờ, có những cánh đồng lúa xanh bát ngát, điểm tô bằng những cánh cò trắng phau trên nền trời xanh ngắt, hoặc một màu vàng ươm như một tấm lụa vàng khi mùa lúa chín, với mùi thơm của hương lúa, rơm rạ… Nơi ấy xóm làng yêu thương đùm bọc lẫn nhau, dù cuộc sống không giàu sang nhưng con người sống có tình có nghĩa, với một tình cảm chân thành, mộc mạc, trong sáng, đầy lạc quan…

Tuổi thơ những ngày gian khó

PGS.TS Hà Duyên Châu sinh ra khi dân tộc Việt Nam đang trong kháng chiến chống Pháp. Hồi đó, lứa học sinh thế hệ ông phải hàng ngày một buổi đến trường, một buổi ra đồng tham gia làm nông nghiệp cùng với gia đình và bà con trong hợp tác xã như những lao động chính, tham gia cày, bừa, nhổ mạ, gánh phân, đập đất, làm cỏ… Rồi ngày chủ nhật hàng tuần phải lên rừng cách nhà mười, hai mươi cây số hái củi cho việc nấu ăn hàng ngày. Đó là những năm mưa thuận gió hòa. Còn có những năm thiên tai, hạn hán lũ lụt xảy ra, ông và dân làng phải ăn củ chuối thay cơm!

Năm 1965, Mỹ bắt đầu cuộc chiến tranh phá hoại, đánh phá miền bắc Việt Nam bằng không quân. Ngày đêm máy bay gầm rú trên bầu trời tỉnh Thanh. Lớp ông phải chuyển sang học ban đêm, đội mũ rơm đi bộ đến trường vào lúc ba, bốn giờ sáng.

Những dấu ấn trong học tập và con đường đến với nghiên cứu khoa học

Học lớp 10 năm 1966 có lẽ là thời điểm quan trọng, một bước ngoặt đánh dấu một chặng đường mới đối với PGS.TS Hà Duyên Châu. Trong kỳ thi học sinh giỏi toán lớp 10 do tỉnh Thanh Hóa tổ chức, ông đã đạt giải Nhì (19/20 điểm), cùng với chú ruột được cử đi dự kỳ thi giỏi toán toàn miền Bắc và được lựa chọn vào danh sách cử đi học ở nước ngoài. Tháng 8/1966, ông lên tàu cùng các bạn lên đường đi học tại Rumani, một nước Đông Âu xinh đẹp nằm bên bờ Hắc Hải. Tại đó, ông được phân công vào học Khoa Vật lý, trường đại học Tổng hợp Bu Ca Rét, một trường đại học nổi tiếng của Rumani. Tại trường đại học Tổng hợp Bu Ca Rét, ông và các bạn nhận được sự giúp đỡ tận tình, chỉ bảo ân cần của các giáo sư người Rumani. Đặc biệt, trong số các thầy cô dạy ông trên giảng đường đại học, giáo sư Pătrascu Ştefan dạy địa từ học là người có tầm quan trọng bậc nhất đối với ông. Chính giáo sư đã hướng ông vào một lĩnh vực khoa học vô cùng hấp dẫn của vật lý học, đó là môn Địa từ học. Với sự hướng dẫn tận tình của giáo sư Pătrascu Ştefan, ông đã hoàn thành xuất sắc luận văn tốt nghiệp đại học với nhan đề “ Plasma Mặt Trời và từ trường Trái Đất”. Chính luận văn này đã mở ra hướng nghiên cứu sau này mà ông rất tâm đắc, đó là nghiên cứu bão từ, bởi vì bão từ chính là hậu quả của tương tác giữa plasma Mặt Trời và từ trường Trái Đất, khi Mặt Trời hoạt động mạnh.

Cuối năm 1972 ông trở về nước và được Bộ phân công về làm nghiên cứu tại Phòng Vật lý địa cầu. PGS.TS Hà Duyên Châu được nhận vào làm ở tổ địa từ. Đến năm 1982, phòng Vật lý địa cầu phát triển thành Trung tâm nghiên cứu Vật lý địa cầu, và đến 1986, phát triển thành Viện Vật lý địa cầu, còn tổ địa từ được chuyển lên thành phòng Địa từ cho đến ngày nay.

Mặc dù lúc đó đời sống của cán bộ nghiên cứu gặp muôn vàn khó khăn, nhưng ông vẫn rất phấn khởi, nghĩ rằng so với những chiến sĩ đang chiến đấu ngoài mặt trận, những anh chị thanh niên xung phong đang dầm mưa giãi nắng trên dãy Trường Sơn thì những khó khăn đó có thấm tháp gì. Về cơ quan hôm trước, hôm sau ông đã lên đường đi thực địa vùng Tây Bắc cùng với các anh chị trong phòng, tham gia vào đề tài "Tập bản đồ các yếu tố địa từ mặt đất Việt Nam niên đại 1975.5” mà phòng đang thực hiện.

Ngoài việc học, bổ xung các kiến thức chuyên môn cũng như ngoại ngữ, ông còn trang bị cho mình một ngôn ngữ nữa, ngôn ngữ máy tính. Ông học ngôn ngữ số Minsk 22, tiếp sau đó ông học ngôn ngữ lập trình Fortran. Say sưa trong học tập, nghiên cứu, trang bị chu đáo kiến thức, ngoại ngữ, tin học, với những kết quả nghiên cứu đầu tiên, ngay năm sau đó ông đã được Viện Khoa học Việt Nam tin tưởng tiếp tục gửi đi thực tập tại Cộng hòa Pháp. Ông được nhận vào thực tập tại phòng nghiên cứu Địa từ trong trường Đại học Pierre-et-Marie-Curie (Đại học Paris VI), trường đại học vào loại danh tiếng nhất của Pháp.

Sau một năm miệt mài nghiên cứu tại ViệnVật lý địa cầu, ông đã hoàn thành một công trình về đề tài nghiên cứu của ông cùng Giáo sư Le Mouël và Giáo sư J. Ducruix “Sur le caractère planétaire du saut de variation séculaire de 1969-70” (Về đặc trưng toàn cầu của đột biến biến thiên thế kỷ 1969-1970). Đây là một đề tài có tính chất thời sự nóng hổi lúc bấy giờ, lôi cuốn rất nhiều nhà nghiên cứu trong cộng đồng khoa học về Trái Đất.

Tháng 4 năm 1992 ông được bổ nhiệm làm phó trưởng phòng Địa từ, phụ trách mảng mạng lưới đài trạm địa từ quốc gia. Do yêu cầu khách quan, trong 2 năm 1992 - 1993 một chương trình nghiên cứu cấp nhà nước được đặt ra, một mặt để nghiên cứu biến thiên từ vùng vòng dòng xích đạo, mặt khác để xây dựng một đài địa từ hành tinh tại Phú Thuỵ. PGS.TS Hà Duyên Châu được giao trách nhiệm chủ trì phần “Lắp đặt và duy trì hoạt động của đài OMP Phú Thuỵ”. Cùng với chuyên gia Pháp và cùng với các cán bộ trong Phòng địa từ, ông đã hoàn thành tốt phần việc của mình và đầu tháng 7/1993, đài địa từ hành tinh Phú Thuỵ đã đi vào hoạt động. Ngày 1/7/1993, tệp số liệu địa từ đầu tiên bằng máy ghi từ hiện số fluxgate ở Việt Nam ra đời, có độ chính xác rất cao, đánh dấu một bước phát triển mới của ngành địa từ Việt Nam.

Song song với các đề tài đó, ông được giao trách nhiệm thư ký cho dự án cấp nhà nước 339-IGCP “Correlation of modern geomagnetic field in the region of geomagnetic equator” (Mối tương quan của trường địa từ hiện đại trong khu vực xích đạo từ). Dự án đạt kết quả xuất sắc, đưa ra được nhiều đặc trưng quan trọng cho từ trường Trái Đất trong vùng xích đạo từ của Việt Nam.

Từ năm 1996 - 1998, do nhu cầu cấp bách của việc xây dựng một trung tâm dữ liệu quốc gia về dữ liệu Vật lý Địa cầu, đề tài cấp nhà nước “Cơ sở dữ liệu Vật lý Địa cầu” được đặt ra cùng với tập thể tác giả, ông đã hoàn thành tốt việc xây dựng cơ sở dữ liệu về địa từ. Đây là những số liệu quốc gia hết sức quí giá, không những phục vụ đắc lực cho các yêu cầu khoa học cũng như thực tiễn trong nước mà còn phục vụ cho việc trao đổi hội nhập trong khu vực cũng như trên quốc tế.

Năm 1997, Trung tâm Khoa học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia (thành lập năm 1993 trên cơ sở tổ chức lại Viện Khoa học Việt Nam) thí điểm tổ chức thi tuyển nâng ngạch nghiên cứu viên lên nghiên cứu viên chính. Ông tham gia và trở thành một trong ba người đầu tiên trong toàn quốc là nghiên cứu viên chính thông qua thi tuyển. Ông giữ chức danh này cho đến năm 2005, khi được bổ nhiệm chức danh nghiên cứu viên cao cấp sau đợt thi tuyển do Bộ Nội vụ tổ chức.

Năm 1998, những trận bão từ của chu trình Mặt Trời lần thứ 24 bắt đầu xuất hiện. Khi bão từ xuất hiện, nó sẽ tác động mạnh đến đời sống con người trên Trái Đất. Nhận thức được tính cấp thiết của vấn đề, năm 1998 Trung tâm Khoa học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia đã quyết định mở một đề tài nghiên cứu cấp Bộ mang tên "Nghiên cứu bão từ và ảnh hưởng đến hệ thống truyền tải điên ở Việt nam", giao cho PGS.TS Hà Duyên Châu làm chủ trì. Ba cơ quan sẽ cùng tham gia đề tài, đó là Viện Vật lý Địa cầu, Tổng công ty điện lực Việt Nam, Đại học Kyushu (Nhật Bản). Sau hơn một năm mày mò, tìm hiểu, thử nghiệm, cuối cùng các ông đã thành công. Các ông đã thu được tín hiệu dòng điện cảm ứng gây ra do biến thiên từ chạy qua dây trung tính của máy biến áp 500-220kV tại Nhà máy Thủy điện Hòa Bình. Vào tháng 6/1999, tệp giản đồ dòng điện cảm ứng đầu tiên chạy qua máy biến áp 500kV Hoà Bình được ghi lại. Đây có thể là kỷ niệm đáng nhớ nhất trong quá trình nghiên cứu của ông. Lần đầu tiên ở Việt Nam đã thiết lập hệ máy ghi chính xác và chi tiết dòng điện cảm ứng qua đường dây trung tính của trạm biến áp 500kV ở Việt Nam.

Năm 2001 PGS.TS Hà Duyên Châu được anh chị em cán bộ viện Vật lý địa cầu tín nhiệm bầu vào vị trí Phó viện trưởng viện Vật lý địa cầu, và được Giám đốc Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia ký Quyết định bổ nhiệm vào tháng 4/2001, phụ trách các vấn đề nội chính và xây dựng cơ bản. Ông giữ chức vụ này cho đến tháng 7/2008, khi được Chủ tịch Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam bổ nhiệm làm quyền Viện trưởng viện Vật lý địa cầu.

Hợp tác quốc tế, nhiệm vụ quyết định cho sự phát triển của ngành Vật lý địa cầu nói chung và địa từ nói riêng

Vào năm 1997 và 2003, hai đợt đo từ chuẩn đã được thực hiện trên toàn lãnh thổ Việt Nam trong chương trình hợp tác với viện Vật lý địa cầu Paris, với các thiết bị đo mang từ Pháp và sự tham gia của chuyên gia Pháp, ông Daniel Gilbert, và do PGS.TS. Hà Duyên Châu chịu trách nhiệm về phía Việt Nam. Hai đợt đo từ đã thu được tập hợp số liệu giá trị tuyệt đối từ trường trái đất tại tất cả các điểm trong mạng lưới điểm đo lặp quốc gia với độ chính xác cao dạng chuẩn quốc tế.

Năm 2014 ông đã liên hệ với các nhà khoa học thế giới về địa từ, cùng với các nhà khoa học địa từ Pháp đưa được đài địa từ Đà Lạt vào chương trình địa từ quốc tế INTERMAGNET, trở thành đài địa từ hành tinh (OMP) thứ hai của Việt Nam, sau Phú Thụy, giúp Việt Nam có thể hội nhập sâu hơn vào cộng đồng khoa học quốc tế về địa từ, một thành công ngoài sự mong đợi của khoa học địa từ Việt Nam.

Ngoài duy trì hợp tác với Pháp, ông là người đầu tiên mở ra hợp tác với Nhật Bản về địa từ. Từ năm 2006, một thỏa thuận hợp tác quốc tế về điện ly giữa Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Viện Công nghệ thông tin và truyền thông quốc gia Nhật Bản (NICT) được ký kết.

PGS.TS Hà Duyên Châu, trong quá trình công tác của mình đã được mời đi dự nhiều Hội nghị Quốc tế về địa từ để trao đổi kết quả nghiên cứu với các nhà khoa học thế giới. Đó là các hội nghị do IAGA (Hội địa từ và cao không quốc tế), IUGG (Tổng hội Quốc tế về Trắc địa và Vật lý địa cầu), INTERMAGNET (Mạng lưới Đài địa từ thời gian thực Quốc tế) … tổ chức tại nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Pháp, Áo, Australia, Italia, Ấn Độ, Indonexia, Thái Lan, Trung Quốc, Ai Cập… Nhiều kết quả ông thu được đã được đánh giá cao. Đó cũng chính là các dịp quan trọng để ông điều chỉnh các hướng nghiên cứu để đóng góp được nhiều nhất vào sự phát triển khoa học nước nhà, đồng thời hội nhập được với cộng đồng khoa học quốc tế.

Nghiên cứu khoa học gắn liền với đào tạo thế hệ trẻ

PGS.TS Hà Duyên Châu ủng hộ quan điểm gắn liền việc nghiên cứu khoa học với nhiệm vụ đào tạo. Theo ông, một người cán bộ nghiên cứu muốn có kết quả nghiên cứu tốt thì phải trải qua quá trình đào tạo nghiêm túc. Đồng thời muốn việc nghiên cứu được duy trì, phát triển, người cán bộ đó phải tham gia vào quá trình đào tạo. Năm 1994 ông bắt đầu tham gia hướng dẫn các nghiên cứu sinh làm luận án tiến sĩ. Và hiện nay ông đang tiếp tục hướng dẫn một nghiên cứu sinh nữa làm luận án Tiến sĩ tại viện Vật lý địa cầu. Ngoài đào tạo Tiến sĩ, ông cũng tham gia vào việc hướng dẫn các sinh viên làm khóa luận tốt nghiệp đại học, cũng như làm luận văn Thạc sĩ. Nhiều sinh viên được ông hướng dẫn đã bảo vệ thành công khóa luận hoặc luận văn đạt kết quả xuất sắc.

Trong mọi mặt cuộc sống hàng ngày cũng như trong nghiên cứu khoa học, ông luôn luôn nêu cao phong cách làm việc tập thể, luôn gắn bó đoàn kết và sẻ chia với đồng nghiệp. Với những cống hiến được ghi nhận trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học và đào tạo, năm 2002 PGS.TS Hà Duyên Châu vinh dự được Hội đồng chức danh Giáo sư nhà nước xét trao học hàm Phó Giáo sư về khoa học Trái Đất, sau những đợt xét tuyển rất chặt chẽ, nghiêm túc.

Thành quả của đam mê

Kể từ khi bước chân vào nghiên cứu khoa học cho đến nay hơn 40 năm. Ông đã hoàn thành xuất sắc 5 đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước (chủ trì các đề tài nhánh), chủ trì 6 đề tài nghiên cứu cơ bản cấp nhà nước, chủ trì 4 đề tài cấp bộ và nhiều đề tài cấp cơ sở viện Vật lý địa cầu khác. Đặc biệt ông đã duy trì và phát triển chương trình hợp tác về địa từ rất có hiệu quả với viện Vật lý địa cầu Paris, đưa thêm được đài địa từ Đà Lạt vào hệ thống đài địa từ hành tinh thế giới. Đến nay, ông đã công bố gần 100 công trình, chủ biên hay đồng tác giả, đăng trong trong các tạp chí có uy tín trong nước hay quốc tế, hoặc trong các tuyển tập các Hội nghị khoa học quốc tế hay quốc gia về Vật lý địa cầu trong tất cả các lĩnh vực mà ông trực tiếp nghiên cứu, trong đó hơn 10 bài báo được đăng trên các tạp chí uy tín xếp thứ hạng cao, được nhiều người trích dẫn.

Nhờ những cố gắng không mệt mỏi của ông trong mọi lĩnh vực học tập, nghiên cứu khoa học, đào tạo, trong các công tác hợp tác quốc tế, công tác công đoàn, cho đến nay ông đã được tặng hơn 40 giấy khen, bằng khen các loại từ các cấp khác nhau. Nhiều năm ông được nhận danh hiệu chiến sĩ thi đua cấp cơ sở. Đặc biệt ông đã vinh dự nhận được Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ do Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trao tặng năm 2006, là đồng tác giả của công trình khoa học “Atlas Quốc gia Việt Nam”, do Cục đo đạc bản đồ Nhà nước xuất bản năm 1996, trong đó tập bản đồ các yếu tố địa từ mặt đất lãnh thổ Việt Nam niên đại 1975.5 là nội dung cơ bản của tập bản đồ quốc gia về địa từ.

Đầu năm 2014 ông nghỉ hưu nhưng vẫn tham gia công tác nghiên cứu khoa học, giảng dạy, đào tạo sau đại học tại Viện Vật lý địa cầu, nơi hiện đã có một đội ngũ hùng hậu gấp 10 lần so với khi ông mới đến, gồm hơn 100 cán bộ công nhân viên chức, trong đó có đến hơn 20 TS, PGS, đã và đang triển khai nhiều dự án, đề tài tầm cỡ quốc gia, đóng góp được nhiều kết quả khoa học quan trọng cho sự phát triển kinh tế đất nước. Ông có quyền tự hào vì trong sự phát triển đó có một phần đóng góp công sức xây dựng của bản thân ông.

Hiện nay đã bước sang tuổi 65, thế nhưng nhà khoa học, nhà giáo ấy vẫn chưa ngừng nghỉ, ông vẫn miệt mài với những đề tài nghiên cứu, những bài giảng, giáo trình truyền đạt kiến thức cho thế hệ trẻ. Nhìn lại chặng đường mà PGS.TS Hà Duyên Châu đã và đang làm, chắc hẳn chúng ta không ai là không khỏi khâm phục, ngưỡng mộ và trân trọng những cống hiến của ông cho khoa học, cho đào tạo và cho ngành nghiên cứu địa từ nước nhà. Và đối với quê hương Xuân Lai, Thọ Xuân, Thanh Hóa, luôn khắc ghi một người con ưu tú của quê hương, đã làm rạng danh và tô điểm thêm những truyền thống tốt đẹp trên quê hương yêu dấu, xứng đáng là một tấm gương về tinh thần hiếu học và cống hiến cho các thế hệ trẻ ngày nay noi theo. Tiếp nối truyền thống của gia đình và noi gương người cha yêu quí của mình, người con gái đầu của ông - cô Hà Diệu Anh, vừa tốt nghiệp Khoa Sinh Đại học quốc gia Hà Nội, đã nhận được học bổng VEF của chính phủ Mỹ sẽ lên đường sang Mỹ trong tháng 8/2014 để tiếp tục con đường nghiên cứu khoa học mà cha cô đã và đang trải qua. Và cô con gái thứ hai, Hà Diệu Trang, nữ sinh lớp 12 chuyên Anh trường phổ thông trung học Amsterdam Hà Nội cũng đang phấn đấu tiếp bước con đường mà cha và chị cô đã chọn.

Chi tiết bài và ảnh, xem thêm ở "BV. PGS.TS Ha Duyen Chau - Fb.doc"

[về đầu trang