Gia Phả Họ HÀ-DUYÊN

GIA PHẢ DÒNG HỌ
HÀ DUYÊN

ở xã Xuân Lai, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa
( Theo bản in "Xuân Lai 1997" )

Cây có gốc - Nước có nguồn

Nguồn một ngọn chia ra mấy ngả
Cành trăm hoa theo cả vào cây
Tổ tiên công nặng đức dày
Cháu con phát triển sau này vẻ vang
Cội nguồn xưa ở Hà Tràng
Tuổi xuân Cụ sớm tìm đường tới đây
Lập nghiệp trên xứ đất này
Sáu trăm năm lẻ tới đây cũng gần
Lịch triều vào cuối thời Trần
Thế kỷ mười bốn về phần nửa sau
Thế hệ đời nối tiếp nhau
Họ đông dân số hàng đầu xã ta
Số hộ có hàng trăm nhà
Hàng ngàn nhân khẩu thật là đông vui
Thọ mạch đời nối tiếp đời
Phẩm chất tốt đẹp sáng ngời xưa nay
Cần cù trong sạch thẳng ngay
Cháu con nối tiếp đắp xây vững bền
Ân sâu nghĩa nặng chớ quên
Truyền thống tốt đẹp đáng nên tự hào
Sưu tầm gia phả ghi vào
Để cho con cháu mai sau vẫn tường.

Phần 1

LỜI MỞ ĐẦU

CÂY CÓ GỐC – NƯỚC CÓ NGUỒN

Cây nghìn cành muôn lá sinh ra tươi tốt bền lâu là nhờ ở gốc (gốc càng sâu cây càng vững). Nước nghìn dòng muôn suối trong mát chảy mãi không cạn bởi nhờ nguồn (nguồn càng dài nước càng nhiều). Thiên nhiên như vậy, con người ắt cũng như vây! Hợp người thành nhà, hợp nhà thành họ. Họ có phả (tộc phả), cũng như nước có sử (quốc sử) vậy. Quốc sử là ghi chép tình hình chính trị, trật tự xã hội của một nước, các thay đổi diễn biến qua các chế độ, các triều đại, để mọi người hiểu được quá trình hình thành và phát triển của dân tộc, hiểu được thành tích và kinh nghiệm của các bậc anh hùng nghĩa sĩ đã có công dựng nước và giữ nước, nhằm phát huy truyền thống quật cường để xây dựng, bảo vệ đất nước, giữ gìn hạnh phúc cho dân tộc được bền vững lâu dài. Thế nên mọi người dân cần phải biết về lịch sử của đất nước mình.

Gia phả là ghi chép lại sự phát sinh, phát triển của một dòng họ qua các thế hệ để con cháu về sau hiểu được nguồn gốc của tổ tiên mình, hiểu được gương tốt của người xưa để noi theo, phấn đấu trở thành những người con tốt, dân tốt, phù hợp với văn minh tiến bộ của xã hội. Thế nên mọi người trong họ cần hiểu được gia phả của dòng họ mình.

Tổ tiên dòng họ ta xưa đã dày công xây dựng, lao động cần cù mới có chúng ta ngày nay: con lũ cháu đàn, thân thể khỏe mạnh, tuổi thọ lâu bền, phẩm chất tốt đẹp, học hành tiến bộ.

Thật vậy. Từ Đức thủy tổ Duyên – Thúc đến xây dựng cơ nghiệp trên xứ đất này đến nay, dòng họ Hà Duyên đã có hàng nghìn nhân khẩu, hiện ở rải rác nhiều vùng trong nước, có một số định cư ở nước ngoài. Chỉ tính riêng Chi cụ Duyên Tuế ở Canh Hoạch đến nay (tháng 12 năm 1996) đã có 160 hộ với 780 nhân khẩu, trong đó có 418 mam, 362 nữ, với 5 đẳng hàng.

Nhìn lại xa xưa, trong dòng họ ta có nhiều cụ thọ tám chín mươi tuổi, có trình độ kiến thức cao, có đạo đức phẩm hạnh tốt, có nhiều tấm gương chăm lo ích nước lợi dân... còn lưu truyền mãi tới ngày nay, mà các thế hệ sau vẫn duy trì và phát triển được.

Há đó chẳng phải là truyền thống tốt đẹp, mà con cháu được thừa kế đó sao ?

Ăn quả nhớ cây, uống nước nhớ nguồn, thế hệ chúng ta ngày nay cũng như con cháu về sau cần phải tiếp nối, phát huy tốt đẹp lên hơn nữa.

Xuất phát từ nhận thức đó, nên ngày 15 tháng 8 năm Quý Mùi (14 - 9 – 1943), cụ Hà Duyên Tạo là trưởng Phái Thứ Tư thuộc Chi Trưởng lúc bấy giờ, đã sao lục lại bản gia phả cũ của Họ về phần thế hệ từ Đức Thủy tổ đến lúc phân phái của Chi Trưởng, chủ yếu đi cụ thể vào Phái Thứ Tư của Chi Trưởng. Cụ Hà Duyên Đạt cũng ghi phần trên như vậy, rồi ghi cụ thể của Phái Thứ Hai thuộc Chi Trưởng.

Chi Thứ Hai chỉ còn lại bản thảo khảo, do ông Hà Duyên Tấu viết năm Tân Tỵ (1942). Chỉ ghi tên hiệu và ngày mất của các cụ của Phái Thứ Nhất thuộc Chi Thứ Hai để nhớ ngày cúng giỗ.

Riêng Chi Thứ Ba không còn tài liệu gì.

Có thể nói, cho đến nay (1996), Họ ta chưa có được một cuốn Gia Phả tương đối hoàn chỉnh !

Từ bấy đến nay xã hội đã có nhiều biến chuyển sôi động. Cách mạng Tháng Tám, chiến tranh kéo dài ba mươi năm, hàn gắn vết thương chiến tranh, hòa bình xây dựng, đổi mới kinh tế tiến lên công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước... Tác động của kinh tế thị trường không khỏi làm cho có người lệch nặng về thực dụng mà nhẹ về cội nguồn. Nhưng chân lý Cây Có Gốc, Nước Có Nguồn vẫn mãi giữ giá trị theo nghĩa của nó

Vì vậy, nay tôi dựa theo các tư liệu cũ các cụ còn để lại, dịch từ chữ nho sang chữ quốc ngữ, tham khảo thêm Gia Phả của cụ Hà Thọ và Hà Thiện ở Phương Khê và sưu tầm xác minh, chỉnh lý bổ sung thêm.

Song, do những tài liệu các cụ để lại không được bao nhiêu, mà hầu hết viết bằng chữ nho kiểu cổ nên việc tra cứu rất khó khăn. Hơn nữa, trình độ có hạn, nên việc viết cuốn Gia Phả này không tránh khỏi nhiều thiếu sót. Mong các cụ, các bác các chú bổ xung thêm. Và sau này, con cháu trong Họ có ai biết Trung Văn sẽ dựa vào các tài liệu cũ bằng chữ Nho còn để lại mà nghiên cứu, chỉnh lý, bổ sung, biên chép nối tiếp thêm mãi.

Canh Hoạch, năm 1996.

Hà Duyên Hiếu
phụng soạn.

[về đầu trang]

QÚA TRÌNH BIÊN SOẠN CUỐN GIA PHẢ NÀY

Cuối năm 1971, cụ Hà Duyên Hiếu là công chức nhà nước, được nghỉ hưu về địa phương. Cụ đã sưu tầm những tài liệu cũ về dòng họ Hà Duyên như:
1. Cuốn gia phả của Phái thứ 2 thuộc Chi trưởng, do cụ Hà Duyên Đạt biên soạn từ trước năm 1960.
2. Cuốn gia phả của Phái thứ 4 thuộc Chi trưởng, do cụ Hà Duyên Tạo biên soạn năm 1943.
3. Bản thảo khảo của Phái thứ 2 do cụ Hà Duyên Tấu biên soạn năm 1943.
4. Bản thảo khảo của Phái thứ 2 thuộc Chi thứ 2 do cụ Hà Duyên Hảo ghi lại năm 1948.
5. Các thần chủ mộc bài ở Nhà thờ Họ cả.
6. Các thần chủ mộc bài ở Nhà thờ Tổ của các Chi, Phái và ở nhiều gia đình.
7. Các tài liệu có liên quan tới Sự tích Bà Chúa.
Ngoài ra, còn được các cụ Nguyễn Chinh Vực và Nguyễn Nhuận cung cấp cho một số tài liệu lịch sử như: Lan khê thần khảo cựu phả tự; Gia phả dòng họ Nguyễn Hà ở Phương Khê, (cả các bản chính biên và lục biên), có tham khảo thêm phần phả và một số gia phả của các dòng họ khác ở thôn Canh Hoạch có liên quan tới Họ ta, để biên soạn ra cuốn Gia phả này vào năm 1976.

Cuốn Gia phả này được biên soạn gồm 4 phần:

Phần 1. Lời mở đầu.
Phần 2. Thế hệ
Phần 3. Phụ lục
Phần 4. Đẳng hàng.

Đến năm 1987, ông Hà Duyên Tích (lúc bấy giờ đang là Chuyên viên kinh tế của Hàng không Việt Nam, sống ở Hà Nội), mang đi photocopy 2 phần đầu (Lời mở đầu và Thế hệ), đóng thành 8 cuốn, cung tiến cho Họ để phân phát cho mỗi Phái 1 cuốn. Sau gần 10 năm các Chi, Phái đóng góp thêm ý kiến, lại được sự cộng tác thêm của các ông Hà Duyên Long và Hà Duyên Tông cùng một số người khác, cụ Hiếu đã chỉnh lý, bổ sung các số liệu đến hết năm 1996.

Sau đó cuốn Gia phả này được ông Hà Duyên Tư đang công tác tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội hiệu đính và cho in thành 14 cuốn, rồi cung tiến cho Họ vào dịp Giỗ Tổ và khánh thành việc tu tạo khu mộ Tổ Cồn Ốc vào mùa xuân năm Đinh Sửu (1997).

Một cuốn được giữ làm Cuốn Gia phả gốc, được đóng bìa cứng, sơn son thếp vàng và được cất giữ tại Nhà thờ Họ ở thôn Canh Hoạch, xã Xuân Lai, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Các cuốn khác đã phân phát cho mỗi Phái 1 cuốn, biếu Chi họ Nguyễn Hà ở xã Phương Khê (huyện Triệu Sơn, Thanh Hóa) 1 cuốn, biếu Chi phái ở xã Xuân Lam (huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa) 1 cuốn.

[về đầu trang]

Trang bìa sách "Gia phả Dòng họ Hà Duyên - Xuân Lai 1997"
do cụ Hà Duyên Hiếu biên soạn.

Sách Gia Phả của Chi thứ Hai, Phái thứ Nhất, in năm 2005, do các ông Hà Duyên Tiến, Hà Duyên Nga biên soạn.

Bản viết tay sách Gia Phả của Chi thứ Hai, có đủ 4 phái, viết năm 2000, do ông Hà Duyên Tiến chấp bút.

Hai bản viết tay sách Gia Phả của Chi thứ Nhất, Phái thứ Hai, do ông Hà Duyên Kháng chấp bút.

Lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích lịch sử cho Nhà thờ Họ Hà Duyên. Năm 2007. Người đại diện cho Họ để tiếp nhận Bằng chứng nhận là Ông Trưởng họ, Tiến sĩ Hà Duyên Cam. (Người cung cấp ảnh: Ph.Gs, Tiến sĩ Hà Duyên Châu).

Tiến sĩ Y Khoa Hà Duyên Cam (Đ16, C1/P1), Trưởng Họ Hà-Duyên.

Mẹ đẻ và vợ của Trưởng họ, Tiến sĩ Hà Duyên Cam.

Trung tá Công an Hà Duyên Xuân (Đ17,C1/P2, con ông Hà Duyên Tuyển)

Gia tộc Phái 2 (thuộc Chi trưởng). Ảnh chụp trước nhà thờ C1/P2. Hiện nay, nhà thờ đã xây mới.

Vợ chồng Tiến sĩ Hà Duyên Cam.

Trưởng họ Hà Duyên Cam. Ảnh chụp tại Đà Lạt.